اکثریت مردم خانقین به گویش‌هایی از گورانی و کلهری تکلم میکنند. اطلاق نام لر بر این شهرها که زمانی زیر نظر والیان فیلی لرستان اداره می شدند نشان از پیوند ناگسستنی مردم این شهرها با مردمان غرب ایران دارد

پیشینه

شهر خانقین در ۱۵۵ کیلومتری شمال شرقی بعقوبه واقع شده‌است و در گذشته به راه خراسان معروف بود. خانقین در در دوران آشوری و آکادی‌ها راه بازرگانی دولت بوده و از آنجا به عنوان محلی برای استراحت بازرگانان ایرانی و هندی استفاده می‌شد که رهسپار آنجا می‌شدند.

نام خانقین در فارسی میانه دوخانَگ (دوخانه) بوده که پس از اسلام به آن شکل عربی داده و به‌جای واژه فارسی دو، پسوند عربی -َین را به آن افزودند.

در زمان صدام حسین و در پی سیاست عربی‌سازی او، شمار زیادی از مردم خانقین و روستاهای آن به جنوب عراق منتقل شدند و محله‌هایی عرب‌نشین از کوچیدگان عرب در خانقین درست شد. برای نمونه: محله «شعله» در ارکوازی، «۷ نیسان» در کاریز، الاشتراکیة در ملک‌شاه، «آبو عبیدة ابن الجراح» در عالی‌آبه کویخا زوراب، و «التآمیم» در توله‌فروش. در هر محله ۱۰۰ تا ۱۵۰ خانوار عرب مستقر شدند.

شهر خانقین امروزه به عنوان یکی از مناطق مورد بحث و جدال میان حکومت مرکزی عراق و حکومت اقلیم کردستان به‌شمار می‌آید و ادارات دولتی این شهر بعد از سقوط رژیم سابق عراق در سال ۲۰۰۳ توسط حکومت اقلیم کردستان اداره می‌شود.

پل الون

پل الون در مرکز شهر خانقین واقع است. ساسانیان در آن دوران به علت سیلاب‌های شدید این پل را که از ۲۴ پایه تشکیل شده‌است بنیاد کردند و تا دوران یاقوت حموی نیز این پل پابرجا بود، این پل در دوران ساسانی‌ها بدین شیوه کنونی نبوده‌است بلکه پهنای این پل ۱۵۰ متر و ارتفاع آن از سطح زمین ۶ متر بوده‌است.

بر پایهٔ منابع تاریخی برای نخستین بار پل اَلوَن ۱۶۰۰ سال پیش در شهر خانقین ساخته شد و بعد از تخریب آن بار دیگر در سال ۱۸۶۰ توسط یک دختر قاجار ایرانی مرمت و بازسازی شد.

خواهر محمدعلی میرزای قاجار، والی آن زمان کرمانشاه، در سال ۱۸۵۵ برای زیارت اماکن مقدس شیعیان در کربلا و نجف اشرف راهی خانقین شد، اما در آن سال سیلاب سختی جاری می‌شود و وی تصمیم می‌گیرد هزینه سفر خود را به علاوهٔ هزینه‌ای بیشتر برای ساخت پلی در خانقین صرف کند. وی شماری معمار اصفهانی را با خود به خانقین آورد و با استفاده از چوب گردوی واردشده از کرمانشاه این پل ساخته شد.